We spelen onder de naam BRODROV, spreek uit Broodroof.
Ik wil je graag uitnodigen om daarbij aanwezig te zijn als je interesse wordt gewekt na het lezen van dit blog.
Het is een educatief blog omdat ik iets ga vertellen over geluidskunst (klankkunst). Het festival richt zich namelijk op klankkunst en experimentele muziek en dat is bepaald niet hetzelfde als de muziek waar je 'normaal' mee te maken hebt via radio en tv. Deze kunstvorm is niet zo bekend bij het grote publiek maar wereldwijd is een circuit (underground) van artiesten en podia die deze vorm van kunst beoefenen en presenteren. In Heerlen bijvoorbeeld (h)ear, in Maastricht Intro In Situ, in Nijmegen Extrapool en in Breda Elektron.
Veel van de artiesten die op deze podia spelen, treden vaak op voor een klein publiek van tussen de 5 en 100 personen. Het is wel zo dat het publiek in het algemeen heel aandachtig is. Bij een performance, want zo wordt dat meestal genoemd, is het doel de performance of het optreden zelf.
Maar wat is nu precies geluidskunst? Ik kan daar wel een en ander over vertellen van wat 'ik' denk dat het is maar dan spreek ik vanuit mijn eigen muzikale referentie en dat is nou juist net een groot verschil zoals zal blijken.
Wikipedia zegt er iets over en ze noemt het Sound Art. Hun definitie is eigenlijk heel simpel en treffend: geluidskunst is een vorm van kunst waarbij geluid en beeldende kunst wordt gecombineerd.
Omdat het een vorm is waarbij geluid en beeldende kunst wordt gecombineerd, zijn er natuurlijk heel veel tussenvormen mogelijk. Soms ligt de nadruk op de muziek, soms ligt de nadruk op het beeldende. Zo zijn er klankinstallaties, soundscapes, soundmaps, geluidssculpturen, klankobjecten, luidsprekerkunst, radiokunst en geluidswandelingen.
Het geluid zelf kan ook heel divers zijn variërend van synthetisch opgewekte trillingen tot fieldrecordings uit de natuur. Maar ook traditionele en experimentele muziekvormen (pop en klassiek) komen voor.
Omdat dit blog een uitnodiging is voor het (h)ear festival richt ik me in mijn verhaal meer op de podiumvarianten en performances en ga ik wat dieper in op een aantal hierboven genoemde vormen waarbij ik steeds een representatief filmpje heb gezocht. Een aantal filmpjes zijn ook bij (h)ear in Heerlen gefilmd.
Beeldende kunst
Het beeldende kunst aspect kan zich op verschillende manieren manifesteren.Performance:
Er zijn optredens waarbij artiesten bijvoorbeeld beeldmateriaal helemaal integreren in hun optreden zoals hier te zien in een filmpje van (h)ear.Een andere mogelijkheid is dat het optreden net zoals bij elke andere voorstelling alleen maar tot zijn recht komt omdat er toeschouwers zijn. De optredende artiest voert bijvoorbeeld een act uit waarbij het muziek een rol speelt. Ik heb eens een artiest gezien die een soort rituele act opvoerde waarbij het een gitaar met stokken bespeelde en waarbij hij de gitaar uiteindelijk als climax in de fik steekt.
Installaties zelfstandig:
Soms zijn er apparaten die uit zichzelf muziek maken en een zelfstandig kunstobject zijn. Dit soort installaties kom je tegen in galeries of musea. Zo heb ik zelf een installatie gemaakt van een goudvis die piano speelt. Als de vis door een infrarode straal zwemt, treedt er een mechanisme in werking waarbij er door een ingenieus systeem een pianohamer slaat op het binnenwerk van een piano. Zie filmpje voor meer duidelijkheid.Installaties als onderdeel:
Bij geluidskunst optredens komen geen installaties voor als zelfstandige vorm maar ze maken soms wel onderdeel uit van een performance. Zo zag ik pas een performance van Pierre Berthet die gebruik maakte van druppelend water wat door speciale microfoons werd versterkt en die een soort muzikaal spel vormde. De artiest liep rond om een en ander bij te sturen, aan te zetten, water bij te vullen en elektronica te bedienen.Zelfgebouwde instrumenten:
Wat je ook vaak ziet zijn artiesten die zelf knutselen en instrumenten maken of modificeren. Een grote naam op dit gebied is Pierre Bastien, waar ik zelf een bewonderaar van ben omdat hij niet alleen heel vindingrijk en creatief is maar ook heel muzikaal. Op het Smederij Festival dat ik 2006 met een aantal mensen organiseerde heeft hij deze set ook gespeeld. Je ziet in de film dat hij zijn zelfgebouwde instrumenten op een speciale manier ook in beeld brengt zodat 'dat' alleen al heel boeiend is om naar te kijken.Knopjes, kabels en apparatenfreaks:
Eigenlijk hoort dit niet echt bij het beeldende kunst deel omdat hier verder niet veel meer te zien is dan een tafel vol kabels, kleine apparaatjes en soms speelgoedinstrumentjes. Ik zelf behoor ook tot deze categorie want ik ben dol op simpele effecten, kabeltjes en knopjes.Dit zijn wat mij betreft wel zo'n beetje de beeldende aspecten van geluidskunst. De presentaties die ik het meest interessant vind zijn die optredens waarbij allebei de aspecten zowel beeld als muziek aan bod komen. Niet alle presentaties zijn namelijk even muzikaal. Het moge duidelijk zijn dat dit persoonlijk is. Het komt regelmatig voor dat ik iets geweldig vind en iemand anders het dan verschrikkelijk saai vindt. Het hangt er maar van af waar je door geprikkeld wordt. Ik wil in ieder geval graag ook iets muzikaals zien. Maar wat versta ik onder muzikaliteit? Wat dat betreft zou ik een paar muzikale parameters kort willen bespreken.
Muzikale parameters
Mensen die 'normale' muziek luisteren hebben een heel ander referentiekader. (En dan heb ik nog niet eens over de beeldvorming van het visuele geweld en klassieke conditioneringen in de vorm van sexy meiden en stoere boys die van invloed zijn op de muzikale beleving). Voor mensen die bij een muziekfestival meteen denken aan popmuziek komen bij dit festival bedrogen uit. Natuurlijk zijn er grensgebieden. Zo programmeren bijvoorbeeld Pukkelpop en Low Lands acts die op het grensgebied liggen van dit soort festivals en podia. Overigens worden op het (h)ear festival ook acts geprogrammeerd die met DJ sets en computers dansbare muziek produceren en die je dus ook op andere 'tradionelere' muziekfestivals kunt aantreffen.Van belang vind ik in ieder geval het feit dat over 'geluidskunst' gespoken wordt en niet over 'muziekkunst'. Er is een hele discussie mogelijk van wat nu wel of niet muziek is. Het is een feit dat muziek 'geluid' is dus daarmee kun je al alle kanten op. Maar 'geluid' is meer dan georganiseerde en gecontroleerde tonen volgens de hieronder genoemde parameters.
Melodie:
Een eenstemmige belangrijke partij die het stuk herkenbaar maakt (toonhoogte). melodieën worden in de geluidskunst als zodanig minder gespeeld. Soms is er wel een korte solo of intermezzo.Harmonie:
Dit zijn de akkoorden die de melodie begeleiden. In geluidskunst speelt dit ook niet zo'n grote rol hoewel er binnen de alternatieve muziek-stromingen zoals bijvoorbeeld moderne klassieke muziek die ik op een bepaalde manier toch ook wel erbij wil betrekken natuurlijk wel sprake is van harmonie. In geluidskunst is er vaak sprake van disharmonie, spanning. Voorwerpen die van nature geen instrument zijn worden toch gebruikt om klank mee te produceren zoals metalen staven of speelgoed. Dat levert soms bijzondere klanken op waarbij harmonie wel een rol speelt maar niet in de traditionele vorm.Ritme:
Dit is enerzijds het ritme wat wordt gespeeld door instrumenten zoals drums maar ook de lengte van de noten (toonduur) valt hier min of meer onder. Dit komt natuurlijk veel voor maar opvallend is wel dat het heel vaak grillig is of dat er toeval in het spel is of juist een constante herhaling van iets.Tempo:
Snel en langzaam.Dynamiek:
Hard en zacht.Klank:
Hoe iets klinkt. Deze omschrijving klinkt een beetje vaag maar is toch zeer belangrijk voor heel veel muzieksoorten en ik denk zelf een belangrijke parameter voor geluidskunst. Muziek kan vet klinken, dun, schel. Maar ook ruimtelijkheid zoals galm en echo vallen hieronder.Vorm:
Hieronder verstaan we de onderdelen van een compositie zoals couplet en refrein. Daar is bij geluidskunst meestal geen sprake van. Het is vaak een geluid dat zich in de tijd ontwikkeld. Vaak wordt iets constant herhaald of hoor je juiste een hele lange grondtoon die minuten lang blijft klinken en waar overheen wordt gespeeld. Wat ik ook speciaal wil benoemen is het toevalsaspect wat in deze kunstvorm vaak te horen is in de vorm van enigzins onvoorspelbare klankobjecten. Er is sprake van spanning als je niet precies weet wat er gaat gebeuren of als je verrast wordt door een onverwachte klank. Met dat gegeven wordt gespeeld.Tsja, wat voegen die parameters eigenlijk toe. Uiteindelijk komen deze aspecten voor in alles wat we om ons heen horen. Zoals eerder genoemd is het dus ook niet duidelijk wat we muziek noemen. Zo zijn er een heleboel artiesten die optreden met geluiden die ze gewoon op straat hebben opgenomen of op speciale locaties Field recordings heet het dan. Ter volledigheid wil ik nog wat termen noemen die je vaak tegenkomt in de geluidskunst en experimentele muziek. Ik realiseer me nu dat ik eigenlijk weinig zeg over experimentele muziek. Dat wordt vast weer eens een ander blog:)
Termen
Field recordings:
Opgenomen geluiden van landschappen, verre oorden, treinstations, pleinen. Soms spelen artiesten deze opnames af als zelfstandige klank, een andere keer vormen ze een onderdeel van een muzikaal klankveld.Drones:
In dit soort presentaties wordt vaak gebruik gemaakt van een lang aanhoudende toon (drone). Een 'normaal' nummer heeft een vorm met couplet en refrein en is opgebouwd uit meerdere akkoorden. Drones niet. Dat zijn soms nummers van een half uur waarbij de grondtoon steeds hetzelfde is. Er gebeurd meestal wel van alles in de opbouw en dynamiek en klank.Soundscape:
Er zijn ook tussenvormen mogelijk zoals in dit filmpje waarbij er wel degelijk sprake is van een harmonische structuur. Soundscapes kenmerken zich in het algemeen over langgerekte muzikale vlakken, een vergelijking met een landschap is dus logisch. Er kunnen uiteraard ook drones in voorkomen en soms is een drone ook een soundscape.BRODROV
En dan is een stukje zelfanalyse wel op zijn plaats. Door het schrijven van dit blog heb ik opeens wel meer inzicht gekregen in mijn eigen werk met BRODROV.
Het feit dat ik een muzikale en technische (geluidstechniek en elektronica) achtergrond heb en mijn college Hubertuz een kunstenaar is maakt de combinatie van ons samen tot geluidskunst. Hubertuz is een soort geluidsschilder. Hij luistert heel anders naar muziek dan ik. Als ik een nummer hoor, hoor ik akkoorden, vorm, melodielijnen en klank. Hubertuz beluisterd de muziek abstracter, hij schildert met geluid en muziek.
Onze werkwijze is sinds een aantal jaar als volgt. Hubertuz verzamelt bepaalde geluiden die hij heeft gevonden of zelf heeft opgenomen. Dit kunnen nummers zijn op LP of hele aparte cd's maar ook eigen opnames van treinstations. Ik speel daar overheen en samen maken we er muzikale klankwereld van. Hubertuz vult zijn klanken ook aan met live gespeelde instrumenten zoals mondharmonica, theremin, stem en synth. Ik maak bij dit optreden gebruik van een klein setje. Een kleine synth, mijn stem en wat effecten. Ziet foto links. We besteden veel aandacht aan het uiterlijk van de performance. Soms werken we met stellages met licht en metaal. Ik maak speciale lichtkasten en voor dit optreden werken we met lichtbakken.Soms werken we met beeld: van te voren opgenomen of live gefilmd.
Muzikaal gezien voeren drones en lange stukken op 1 toonsoort toch wel de boventoon in combinatie met aparte real time gemaakte loops. Ik gebruik zelf geen laptop tijdens mijn spel en doe alles handmatig en ambachtelijk. Ik ben dan ook een fanatieke 'vingerdrummer'. Het feit dat er dingen mis kunnen gaan hoort bij de spanning van het optreden en het is een van de kunsten om daar mee om te gaan en juist gebruik van te maken. Ik hou binnen dit werk erg van de bevrijding van de beperking en binnen het gegeven kader is het een geweldige oefening en uitdaging.
We werken altijd vanuit improvisatie. Soms reproduceren we een nummer en soms werken we nummers verder uit in de studio om uit te geven. Zo zijn we druk bezig met het maken van een LP. Op 1 december is een cd te koop met een muzikale bloemlezing van de afgelopen 10 jaar.
Misschien tot dan. Het festival begint om twee uur. Wij spelen rond 22 uur. Er zijn de hele dag door muzikale presentaties en ook interessante lezingen. Wat ik niet onvernoemd wil laten is dat er ook een bijzonder tijdschrift is dat zich richt op vernieuwende muziek en cultuur: Gonzo (circus). Ook zij zijn van de partij.
(aanvulling later gedaan)
Hier de link naar de recensie van Gonzo en dit is wat Ruth Timmermans schreef over BRODROV.
Melancholie
En laat op de avond kreeg de melancholie van Brodrov (spreek uit: Broodroof), – de nieuwe naam voor de al tien jaar durende samenwerking tussen kunstenaar Hubertuz de Bode en Frans Roovers – ons nog te pakken. Hun recent uitgebrachte cd klinkt – met werk uit het afgelopen decennium – als krautrock met een zware elektronische inslag. Live is het echter een subtiel, complex geheel van ritmes, geruis en gloomy stemmen opgewekt door samples, loops, fieldrecordings (en naar eigen zeggen ‘house’-recordings), theremin (waarbij de theremin niet wordt bespeeld, maar wordt verplaatst om geluiden te maken), keyboards en een hoop andere elektronische zooi. Perfect voor een zaterdagavond in een donker, tot concertzaal omgebouwd kantoortje met systeemplafonnetje. |
| BRODROV op hear festival 1 12 12 Foto Rene Bradwolff |
En dan hier tot slot de officiële uitnodiging van (h)ear zelf:
(h)ear festival - "The Art of Sound"
Op 1 december presenteert (h)ear haar jaarlijks festival, met de subtitel "The Art of Sound".(h)ear festival gaat over Klankkunst en Experimentele Muziek met optredens, lezingen, workshops en presentaties van nieuwe instrumenten in een ongedwongen sfeer.
Zaal open om 13.00 uur
Start programma om 14.00
Einde programma om 01.00 uur
Entree: 10 euro
Reserveren: info@h-ear.org
Locatie: Kunstencentrum Signe, Willemstraat 91a, Heerlen, NL
www.h-ear.org
3 minuten lopen vanaf de ACHTERuitgang van het station in Heerlen.
Alle informatie staat op de site van (h)ear compleet met uitleg van iedereen die in deze lijst staat
Tijdschema (Onder voorbehoud)
Middag vanaf 14 uur
Theo Ploeg (introduction)
Victor Notermans (lecture)
Raadsel (performance)
Armeno Alberts (lecture)
Luisterwaar (performance)
Peter Bruyn (lecture)
Rod Summers (sound poetry)
Subp Yao (performance)
Dagora (performance)
Vanaf 17 uur
Allard Krijger (presentation)
Sara Pinheiro (performance)
Pablo Sanz (performance)
Vanaf 19 uur
DJ set Gé Huisman/Theo Ploeg
Vof DuHo Dubach (workshop)
De Haan/Spruit (performance)
Seamus Cater & Viljam Nybacka (performance)
The Void* (performance)
Vanaf 21.30 tot 01.00 uur
"Invisible Cities" (performance)
Brodrov (performance)
Bruital Orgasme (performance)
DJ set Gé Huisman/Theo Ploeg
